Khi đi trên phố, bạn dễ dàng bắt gặp những cái tên quen thuộc như Highlands Coffee, Phúc Long, Lotteria, 7-Eleven… ở khắp mọi nơi với cùng một phong cách trang trí, đồng phục và chất lượng sản phẩm. Bạn có bao giờ tự hỏi làm thế nào họ có thể nhân rộng quy mô một cách nhanh chóng và đồng bộ đến vậy? Câu trả lời nằm ở một mô hình kinh doanh quyền lực: Nhượng quyền thương hiệu (Franchise).
Nhượng quyền thương hiệu
Nhượng quyền thương hiệu hay còn gọi là nhượng quyền kinh doanh (franchise) là hình thức hoạt động thương mại mà trong đó:
- Bên nhượng quyền (franchisor) là một cá nhân hoặc công ty (chủ thương hiệu) đã xây dựng thành công một thương hiệu và một mô hình kinh doanh hiệu quả. Họ sở hữu công thức, quy trình vận hành (SOPs), hệ thống quản lý, chuỗi cung ứng.
- Bên nhận nhượng quyền (franchisee) là một cá nhân hoặc công ty khác, mong muốn sử dụng thương hiệu và mô hình kinh doanh đã được chứng minh của Bên Nhượng Quyền để kinh doanh.
Bản chất của “cú bắt tay” này là: Bên Nhượng Quyền cho phép Bên Nhận Quyền sử dụng thương hiệu, sản phẩm, và toàn bộ hệ thống kinh doanh của mình trong một khoảng thời gian và tại một địa điểm nhất định. Đổi lại, Bên Nhận Quyền phải trả các khoản phí và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, tiêu chuẩn mà Bên Nhượng Quyền đặt ra.
Đây là một mối quan hệ cùng có lợi (win-win):
- Franchisee: Giảm thiểu rủi ro khởi nghiệp bằng cách kinh doanh trên một mô hình đã thành công..
- Franchisor: Mở rộng thị trường nhanh chóng mà không cần bỏ ra quá nhiều vốn đầu tư trực tiếp.
Hình Thức Kinh Doanh Nhượng Quyền
Kinh Doanh Toàn Diện (Full Business Formar Franchise)
Đây là hình thức phổ biến và quen thuộc nhất tại Việt Nam, đặc biệt trong ngành F&B và bán lẻ.
Với hình thức này, Bên Nhận Quyền được chuyển giao toàn bộ một mô hình kinh doanh hoàn chỉnh đã được chứng minh thành công. Bên Nhượng Quyền sẽ “cầm tay chỉ việc” và cung cấp một gói trọn gói, bao gồm:
- Hệ thống thương hiệu: Toàn bộ quyền sử dụng tên gọi, logo, slogan, thiết kế nhận diện…
- Mô hình kinh doanh: Bao gồm chiến lược, quy trình vận hành tiêu chuẩn (SOPs), chính sách quản lý, cẩm nang điều hành chi tiết.
- Công thức & Sản phẩm: Chuyển giao công thức pha chế, chế biến món ăn, menu chuẩn và danh sách sản phẩm.
- Hệ thống hỗ trợ: Đào tạo nhân sự, tư vấn thiết kế và thi công cửa hàng, hỗ trợ marketing khai trương, kiểm soát chất lượng định kỳ và chuỗi cung ứng nguyên vật liệu.
Về cơ bản, Bên Nhận Quyền gần như nhận được một “bản sao” hoàn chỉnh của một cửa hàng thành công.
Ví dụ điển hình: Khi bạn nhận nhượng quyền từ Trung Nguyên E-Coffee hoặc Phúc Long, bạn sẽ được hỗ trợ từ A-Z, từ thiết kế, nguyên liệu, công thức cho đến máy móc và quy trình vận hành.
Nhượng Quyền Mô Hình Kinh Doanh Không Toàn Diện (Non-Business Format Franchise)
Đây là hình thức nhượng quyền một hoặc một vài khía cạnh cụ thể chứ không phải toàn bộ hệ thống. Bên Nhượng Quyền thường không can thiệp sâu vào hoạt động vận hành của Bên Nhận Quyền.
- Ví dụ dễ hiểu:
- Một nhà sản xuất bánh kẹo mua quyền sử dụng hình ảnh thương hiệu Doraemon để in lên bao bì sản phẩm.
- Một nhà hàng được cấp phép sử dụng một công thức sốt bí truyền đặc biệt của một thương hiệu khác.
- Một cửa hàng được quyền phân phối chính thức một sản phẩm độc quyền nào đó.
Hình thức này thiên về cấp phép (licensing) hơn và ít phổ biến trong lĩnh vực mở quán F&B hay cửa hàng bán lẻ dịch vụ.
Nhượng Quyền có Tham Gia Quản Lý (Management Franchise)
Đây là hình thức hợp tác sâu, thường áp dụng cho các thương hiệu lớn, cao cấp hoặc có quy trình vận hành phức tạp.
Ngoài việc chuyển giao mô hình kinh doanh, Bên Nhượng Quyền sẽ cung cấp nhân sự quản lý cấp cao (ví dụ: Cửa hàng trưởng) để trực tiếp điều hành hoạt động tại cửa hàng của Bên Nhận Quyền. Mục đích là để đảm bảo chất lượng dịch vụ và quy trình vận hành được duy trì ở mức độ cao nhất và đồng bộ tuyệt đối trên toàn hệ thống.
Ví dụ về triết lý quản lý: Mặc dù Starbucks không nhượng quyền cho cá nhân tại Việt Nam, mô hình kiểm soát vận hành cực kỳ chặt chẽ và chuyên nghiệp của họ là một ví dụ điển hình về triết lý này. Các chuỗi khách sạn quốc tế lớn như Marriott, Accor cũng thường áp dụng mô hình này.
Nhượng Quyền có Tham Gia Đầu Tư Vốn (Equity Franchise)
Đây là trường hợp đặc biệt khi Bên Nhượng Quyền không chỉ chuyển giao thương hiệu mà còn đầu tư một phần vốn (thường là thiểu số) vào cửa hàng của Bên Nhận Quyền.
Việc này tạo ra một mối quan hệ đối tác chặt chẽ hơn, khi cả hai bên đều có chung lợi ích tài chính trực tiếp và cùng chia sẻ rủi ro cũng như lợi nhuận trong sự thành công của cửa hàng.
Các Loại Phí trong Nhượng Quyền
Khi tham gia vào một hệ thống nhượng quyền, bạn cần chuẩn bị tài chính cho các khoản phí sau:
- Phí Nhượng Quyền Ban Đầu (Initial Franchise Fee): Đây là khoản phí trả một lần để “mua vé vào cửa”. Khoản phí này chi trả cho quyền sử dụng thương hiệu, các tài liệu hướng dẫn, chương trình đào tạo ban đầu và sự hỗ trợ trong giai đoạn thiết lập cửa hàng.
- Phí Bản Quyền / Hoạt Động (Royalty Fee): Đây là khoản phí liên tục mà bạn phải trả cho Bên Nhượng Quyền, thường được tính theo % trên tổng doanh thu hàng tháng/quý. Khoản phí này dùng để chi trả cho sự hỗ trợ liên tục, nghiên cứu phát triển sản phẩm mới (R&D), và duy trì hệ thống.
- Phí Marketing (Marketing/Advertising Fee): Đây cũng là một khoản phí liên tục, tính theo % doanh thu. Khoản tiền này được đóng góp vào một quỹ marketing chung do Bên Nhượng Quyền quản lý để thực hiện các chiến dịch quảng cáo trên quy mô lớn (toàn quốc, khu vực) mà một cửa hàng đơn lẻ không thể làm được.
- Tổng Vốn Đầu Tư (Total Investment): Quan trọng: Đây không phải là phí trả cho franchisor. Đây là toàn bộ số tiền bạn cần để mở cửa hàng, bao gồm: chi phí thuê và sửa chữa mặt bằng, mua sắm trang thiết bị, bàn ghế, hệ thống máy tính, và vốn nhập hàng ban đầu. Con số này thường lớn hơn rất nhiều so với phí nhượng quyền ban đầu.
Ưu – Nhược Điểm của Kinh Doanh Nhượng Quyền
Ưu điểm: Con đường tắt đến thành công?
- Giảm thiểu rủi ro: Bạn đang kinh doanh trên một mô hình đã được kiểm chứng, có tệp khách hàng sẵn có.
- Thương hiệu mạnh: Không cần tốn tiền và công sức để người khác biết đến bạn là ai. Khách hàng đã có sẵn lòng tin.
- Hỗ trợ toàn diện: Được đào tạo bài bản về mọi thứ từ pha chế, quản lý, đến vận hành.
- Sức mạnh chuỗi cung ứng: Được tiếp cận nguồn nguyên liệu ổn định với giá tốt hơn nhờ việc mua số lượng lớn của cả hệ thống.
- Dễ dàng vay vốn: Các ngân hàng thường tin tưởng và dễ dàng cho vay hơn đối với các mô hình franchise uy tín.
Nhược điểm: Cái giá của sự an toàn
- Chi phí đầu tư cao: Tổng chi phí để mở một cửa hàng nhượng quyền thường rất lớn.
- Mất tự do, gò bó trong khuôn khổ: Bạn phải tuân thủ 100% các quy định của Bên Nhượng Quyền, từ thiết kế cửa hàng, menu, giá bán đến từng chi tiết nhỏ. Không có chỗ cho sự sáng tạo cá nhân.
- Chia sẻ lợi nhuận: Các khoản phí bản quyền và marketing hàng tháng sẽ ăn vào lợi nhuận của bạn, ngay cả khi bạn kinh doanh không tốt.
- Rủi ro chung: Nếu công ty mẹ hoặc một chi nhánh khác trong hệ thống gặp khủng hoảng (ví dụ: phốt về vệ sinh thực phẩm), cửa hàng của bạn cũng sẽ bị ảnh hưởng lây.
- Hợp đồng ràng buộc: Hợp đồng nhượng quyền thường rất dài và phức tạp, với nhiều điều khoản ràng buộc chặt chẽ.
5 Bước cần Xác Định khi Đặt Bút Ký Hợp Đồng
Tự đánh giá “sức khỏe” bản thân và tài chính
- Bạn có phải là người phù hợp để tuân thủ các quy tắc không? Hay bạn là người thích tự do sáng tạo?
- Bạn có đủ vốn không? Không chỉ vốn đầu tư ban đầu, mà còn phải có vốn dự phòng để duy trì ít nhất 6-12 tháng.
Nghiên cứu và “soi” kỹ thương hiệu nhượng quyền
- Đừng chỉ chọn thương hiệu nổi tiếng. Hãy tìm hiểu về sức khỏe tài chính của công ty, lịch sử phát triển.
- Quan trọng nhất: Tìm cách nói chuyện với những người đã và đang nhận nhượng quyền của thương hiệu đó. Họ sẽ cho bạn cái nhìn chân thực nhất về mức độ hỗ trợ và lợi nhuận thực tế.
Mổ xẻ và thấu hiểu hợp đồng nhượng quyền
- Đây là bước không thể bỏ qua. Hãy thuê một luật sư chuyên về nhượng quyền để đọc và tư vấn cho bạn.
- Chú ý các điều khoản về: thời hạn hợp đồng, điều kiện gia hạn, các trường hợp chấm dứt hợp đồng, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, phạm vi độc quyền lãnh thổ.
Lập kế hoạch kinh doanh cho chính cửa hàng của mình
- Dù có mô hình sẵn, bạn vẫn cần một kế hoạch kinh doanh riêng. Dựa trên số liệu của Bên Nhượng Quyền và chi phí thực tế tại địa phương bạn (tiền thuê nhà, nhân công), hãy dự phóng doanh thu, chi phí và điểm hòa vốn.
Chuẩn bị tâm thế cho quá trình đào tạo và chuyển giao
- Hãy xem mình là một học viên. Sẵn sàng học hỏi và tiếp thu toàn bộ hệ thống mà họ chuyển giao. Thành công của bạn phụ thuộc vào việc bạn vận hành đúng chuẩn đến mức nào.
Leave a Reply